آخرین مطالب
امکانات وب
مولانا در ادامه به حدیث : «اِنَّ لِرَبِّکُمْ فی أیّامِ دَهْرِکُمْ نَفَحاتٌ ألا فَتَعَرَّضُوا لَها...» ؛(احیاء العلوم، ج 1، ص 134 ) از پیامبر (ص) اشاره می کند:
گفت پیغمبر که : نَفحَت های حق اندرین ایام می آرد سَبَق
گوش و هُش دارید این اوقات را در ربایید این چنین نفحات را
نفَحه آمد مر شما را دید و رفت هر که را می خواست جان بخشید و رفت
نَفحه دیگر رسید ، آگاه باش تا از این هم وانمانی ، خواجه تاش
جانِ آتش یافت زو آتش کُشی جانِ مُرده یافت در خود جُنبشی
مثنوی ؛ دفتر اوّل
فرصت مده از دست چو وقتی به کف افتاد کاین مادر اقبال همه ساله نزاید
بهار
و:
به بام نیک بختان چون همایی نشیند با هزاران ناز، فرصت
گرش دامن رها از دست سازی کند از آشیان پرواز، فرصت
رود از دست فرصت زود، دردا به آسانی نگردد باز، فرصت
رسا
و باز به تفسیر بیتی از حکم سنایی می پردازد که :
آسمانها در ولایت جان کارفرمای آسمان جهان
و می گوید :
غیب را ابری و آبی دیگرست آسمان و آفتابی دیگرست
ناید آن الّا که بر خاصان پدید باقیان "فی لبس من خلق جدید"
و پس از چند بیت به خودش می گوید :
این ندارد حد سوی آغاز رو سوی قصه مرد مطرب باز رو
خلاصه این چنگ نواز پیر می شود و برای مهمانی ها و مراسم دعوتش نمی کنند یک روز با خداوند :
گفت عمر و مهلتم دادی بسی لطفها کردی خدایا با خسی
و به خداوند گفت : میخواهم برای تو چنگ بزنم!
نیست کسب ؛ امروز مهمان توام چنگ بهر تو زنم کآنِ توام
چنگ را برداشت و شد الله جو سوی گورستان بثرب آه گو
گفت : خواهم از حق ابریشم بها کو به نیکویی پذیرد قلبها
چقدر مصرع دوم دلنشین و متاثر کننده است : کو به نیکویی پذیرد قلبها
در همین دفتر اول بیت معروف :
تو مگو ما را بدان شه بار نیست با کریمان کارها دشوار نیست
حقیقتاً از غرر ابیات مثنوی می باشد از درخشانترین و امید بخش ترین ابیات مثنوی است . در این حکایت هم پیر چنگی :
گفت خواهم از حق ابریشم بها کو به نیکویی پذیرد قلبها
مقداری چنگ می زند و گریه می کند ؛ بر قبری می افتد و به خواب می رود .
گشت آزاد از تن و رنج جهان در جهان ساده و صحرای جان
کاملاً مشخص است که مولانا حکایت را وسیله ای برای بیان معارف ساخته به گونه ای واقعاً اعجاب برانگیز از جانش سرچشمه می گیرد . وقتی پیرمرد چنگ زن به خواب می رود خداوند بر خلیفه دوم هم خوابی غالب می کند.
آن زمان حق بر عُمر خوابی گماشت تا که خویش از خواب نتوانست داشت
در عجب افتاد کین معهود نیست این ز غیب افتاد بی مقصود نیست
سرنهاد و خواب بردش خواب دید کآمدش از حق نداء جانش شنید
آن ندایی کاصل هر بانگ و نواست خود ندا آنست و این باقی صداست
ندای اصلی همان یک نداست و بقیه صدایی و بلکه سوء تفاهمی بیش نیستند . در ادامه مولانا به حکایت ستون حنانه در مسجد النبی اشاره می کند و در ادامه باز به خود یادآور می شود که :
باز گرد و حال مطرب گوش دار ز آنکه عاجز گشت مطرب ز انتظار
بانگ آمد مر عمَر را کای عمر بنده ما را زحاجت باز خر
بنده ای داریم خاص و محترم سوی گورستان تو رنجه کن قدم
عمَر از خواب بیدار شده ؛ به قبرستان می رود و در آنجا کسی غیر از پیر چنگی نمی بیند که گوشه ای بر سر گوری خفته است ؛ با خود
گفت :این نبود دگر باره دوید مانده گشت و غیر آن پیر او ندید
گفت حق فرمود ما را بنده ایست صافی و شایسته و فرخنده ایست
پیر چنگی کی بود خاص خدا حبّذا ای سر پنهان خدا
باز در قبرستان می گردد تا شخص محترمی را آنجا پیدا کند و به سراغش برود و پس از جستجو باز کسی را نمی بیند و مطمئن می شود مراد از آن بنده پیر چنگی است.
آمد او با صد ادب آنجا نشست بر عمر عطسه فتاد و پیر جَست
وقتی خلیفه دوم عطسه می کند پیر از خواب بیدار می شود . وقتی خلیفه را می بیند به اضطراب می افتد
پس عمر گفتش مترس از من مرَم کت بشارتها ز حق آورده ام
حق سلامت می کند می پرسدت چونی از رنج و غمان بی حدت
پیر چنگی وقتی اینگونه اکرام و بنده نوازی خدا را می بیند شرمسار می شود
بانگ می زد کای خدای بی نظیر بس که از شرم آب شد بیچاره پیر
و گذشته خود را به یاد می آورد و می گوید : دریغ که گذشته را تباه کردم
پس عمر گفتش که این زاری تو هست هم آثار هشیاری تو
هست هشیاری زِ یاد مامضی ماضی و مستقبلت پرده خدا
ای تو از حال گذشته توبه جو کی کنی توبه از این توبه بگو
و پس از آن
حیرتی آمد درونش آن زمان که برون شد از زمین و آسمان
جستجویی از ورای جستجو من نمیدانم تو میدانی بگو
گذشته و آینده مانع بزرگ سلوک هستند. امام علی (ع) می فرماید :
ما فات مضی و ما سیاتیک فاین قُم فاغتنم الفرصه بین العدمین
خلیفه دوم به چنگ زن می گوید : اینکه در گذشته باشی توبه واقعی نیست توبه از نظر مولانا تحولی عمیق همراه با رهایش است.
آه کردم چون رسن شد آه من گشت آویزان رسن در چاه من
آن رسن بگرفتم و بیرون شدم شاد و زفت و فریه و گلگون شدم
در بُن چاهی همی بودم زبون در همه عالم نمیگنجم کنود
آفرینها بر تو بادا ای خدا ناگهان کردی مرا از غم جدا
مثنوی ؛ دفتر پنجم
توبه از منظر عارفان بیرون افکندن کهنه ها و پوشیدن لباسی نو می باشد، گذشته را ترک کردن و به گذشته نگاه کردن
ای تو از حال گذشته توبه جو کی کنی توبه از ین توبه مگو
آتش اند زن به هر دو تا به کی پرگره باشی از این دو همچو نی
تا گره با نی بود همراز نیست همنشین آن دم و اواز نیست
نقل است وقتی حر نزد امام حسین (ع) می آید، می گوید : قد کان منی الذی کان
در حکایت پادشاه و کنیزک مثنوی که پس از نی نامه و از بیت 35 مطرح می شود
وقتی پادشاه حکیم را بالای سر کنیزک می برد در فرازی می گوید :
آفتاب آمد دلیل آفتاب گر دلیلت باید از وی رو متاب
سایه خواب آرد تو را همچون سمر چون برآید شمس "انشق القمر"
خود غریبی در جهان چون شمس نیست شمس جان باقی است که او را امس نیست
در ادامه می گوید :
چون حدیث روی شمس الدین رسید شمس چارم آسمان سر در کشید
واجب آمد چونکه بردم نام او شرح کردن زمری از انعام او
این نفس جان دامنم بر تافته است بوی پیراهان یوسف یافته است
کز برای حق صحبت سالها بازگو حالی از آن خوشحالها
تا زمین و آسمان خندان شود عقل و روح و دیده صد چندان شود
بعد بلافاصله به خود می گوید
من چه گویم یک رگم هشیار نیست شرح آن یاری که او را یار نیست
شرح این هجران و این خون جگر این زمان بگذار تا وقت دگر
ظاهراً در ادامه حسام الدین از مولانا می خواهد که از شمس بیشتر بگوید :
قال اطعمنی فانی جائع واعتجل فالوقت سیف قاطع
صوفی ابن الوفت باشد ای رفیق نیست فردا گفتن از شرط طریق
مراد از ابن الوقت کسی است که در لحظه زندگی می کند و اینجا و اکنون را آشیانه خود ساخته است
دی را که گذشت هیچ از آن یاد مکن فردا که نیامده است فریاد مکن
خیام
مولانا جز موارد بسیار معدودی ( شاید دو سه مورد) از گذشته سخن نمی گوید. حافظ می گوید : "یاد باد آن روزگاران یاد باد " و دیگران هم می گویند ولی مولانا هیچگاه از گذشته سخن نمیگوید. نقل است که پیامبر (ص) هیچگاه در زندگی اش لیت و لعل نگفت چون کاش گفتن از مراجعه به گذشته ناشی می شود. اگر ما بتوانیم در لحظه زندگی کنیم دلمان از کینه و عداوت تهی می شود و این چقدر ارزشمند است؟! مولانا در حکایت بازرگان و طوطی وقتی ماجرای نقل پیام طوطی خودش را به طوطیان هند بیان می کند طوطیِ بازرگان می لرزد و می افتد « پس بلرزید اوفتاد و گشت سرد» بازرگان ناراحت می شود « بر جهید و زد کُله را بر زمین » و می گوید :
ای دریغا مرغ خوش آواز من ای دریغا همدم و همراز من
ای دریغا مرغ خوش الحان من راح روح و روضه و ریحان من
در ادامه می گوید:
ین دریغاها خیال دیدنست وز وجود نقد خود ببریدنست
این دریغ گفتن نقد را از دست دادن است، نقد هم به یاد گذشته ضایع می شود . کتاب زوربای یونانی اثر کازانتزاکیس توصیف خواندنی و زیبایی از زندگی در لحظه می باشد زوربا چگونه لحظه را سرشار می کند. نقل است و در مناقب العارفین آمده است که کسی در محضر مولانا و یارانش گفت : حیف که شمس تبریزی زود رفت و مولانا گفت : تمام شده ، حیف گفتن جایی ندارد. وقتی که صلاح الدین از دنیا می رود ؛ می گوید:
ای زهجرانت زمین و آسمان بگریسته دل میان خون نشسته عقل و جان بگریسته
ای دریغا ای دریغا ای دریغا ای دریغ بر چنان چشم نهان چشم عیان بگریسته
ما بر کسی گریه می کنیم که از چشم باطن برخوردار بوده است
توبه را مراتب پایین هم هست که ما اگر توفیق توبه داشته باشیم از گذشته استغفار می کنیم . از یکی از توابان معروف معاصر نقل است که هر جا می رفت ؛ دو رکعت نماز می خواند که این زمین گناه مرا زیاد دیده است مقداری هم طاعت و عبادت مرا ببیند این هم در مرتبه ای ارزشمند است ولی اوج توبه همان بیرون آمدن از گذشته و سرشار ساختن حال می باشد. خیلی ها حال را بخاطر گذشته و آینده خراب می کنند .
در صحیفه سجادیه از جمله دعای 31 و سایر ادعیه نکات ارزشمندی در ارتباط با توبه آمده است :
ای مبدل کرده خاکی را به زر خاک دیگر را بکرده بوالبشر
کار تو تبدیل اعیان و عطا کار من سوست و نیسان و خطا
سهو و نسیان را مبدل کن به علم من همه ظلمم مرا کن صبر و حلم
ازدواج و زندگی مشترک (2)...برچسب : نویسنده : farshiyaa2 بازدید : 97