رشحات رمضان (8) روزه و رؤيت...دست نیاز؛چشم امید (برای فرا رسیدن شبهای محتمل القدر)

غایَت عبادت، مشاهده معبود به چشم جان می باشد، و آنگاه عبادت نتیجه مطلوب را می دهد که با شهود و لقا همراه باشد .حکیم الهی قمشه ای  گوید:

نصیب روزه داران دیدن یار                              ز ایوان عظیم الشانت ای ماه

دل از روزه شود آئینه دوست                          در او پیدا رخ جانانت ای  ماه

مولانا جلال الدین ماه رمضان را مرکب راهواری برای معراج می داند و می گوید:

                                                                                                              غزل:1602

و البته این به صورت لابشرط و برای همگان نیست . خداوند "صلا در داده خوان انداخته"

بیا که دوش به مستی سروش عالم غیب             نوید داد که عامست فیض رحمت او

                                                                                                 حافظ ؛غزل:405

ولی همگان نمی توانند آنگونه که می باید از این نعمت بهره برند.

شبنم از نظّاره خورشید، بر معراج رفت              چشم می پوشی ز روی مرشد کامل چرا؟

بر زمین چسبندگان را شهپر معراج نیست           در نیابد هر گران جانی مکان عشق را

                                                                                            صائب تبریزی

همانگونه که قرآن برای همه نازل شده و "هدی للناس"؛(بقره ؛185)می باشد ولی فقط پارسایان و پروا پیشگان را اهلیّت بهره گیری سزامند از آن می باشد و"هدی للمتقین"؛(بقره ؛2) می باشد ...

و همانگونه که پیامبر اکرم (ص)برای انذار جهانیان مبعوث شده ولی فقط اهل خشیت از سخنش پند می گیرند و  انذار و اندرز می پذیرند"انما انت منذر من یخشیها"؛(نازعات ؛45) ماه مبارک رمضان نیز در عین حال که ضیافت عام است ولی رهاوردش برای همه همسان نیست ،امام سجاد (ع) در وداع این ماه عظیم فرماید: "و اربحنا افضل ارباح العالمین " برای کسانی که معرفت کافی داشته باشند رهاورد ارزشمندی با خود خواهد داشت بلکه چنانکه پیشتر اشاره شد به واقع براق راهواری جهت معراج خواهد شد مولانا با رسائی و شیوائی تمام جائی برای سخن گفتن و نوشتن باقی نمی گذارد:

و برای بسیاری نیز آنگونه که علی (ع) فرماید:«كَمْ مِنْ صَائِمٍ لَيْسَ لَهُ مِنْ صِيَامِهِ إِلَّا الْجُوعُ وَ الظَّمَأُ وَ كَمْ مِنْ قَائِمٍ لَيْسَ لَهُ مِنْ قِيَامِهِ إِلَّا السَّهَرُ وَ الْعَنَاء»؛(چه بسا روزه‏ دارى که از روزه‏ اش جز گرسنگى و تشنگى بهره‏ اى ندارد و چه بسا شب زنده‏ دارى که از نمازش جز بیخوابى و سختى سودى نمى‏ برد.) ؛(نهج البلاغه، حکمت   145) و : «مَا يَصْنَعُ الصَّائِمُ بِصِيَامِهِ إِذَا لَمْ يَصُنْ لِسَانَهُ وَ سَمْعَهُ وَ بَصَرَهُ وَ جَوَارِحَه‏ »؛(روزه ‏دارى كه زبان و گوش و چشم و جوارح خود را حفظ نكرده روزه ‏اش به چه كارش خواهد آمد؟) ؛ (دعائم الاسلام ج 1 ، ص 268 و :  بحار الانوار [ط-بیروت] ج 93 ، ص 295 ، ح15)

پرتو خورشید عشق بر همه تابد ولیک               سنگ به یک نوع نیست تا همه گوهر شود

                                                                                                سعدی ؛غزل:269

هر چند هیچگاه نباید از رحمت و مواجهه کریمانه معبود غافل و مایوس بود وهمیشه باید امید و انتظار احسان حق را داشت که "وَ لَا تَزِيدُهُ [يَزِيدُهُ ] كَثْرَةُ الْعَطَاءِ إِلَّا جُوداً وَ كَرَماً "

سعدی در بوستان  از مستی حکایت می کند که برای توبه و انابه به مسجد آمده و با انکسار  استغفار می نمود ،موذن با دیدن وی به طعنه گفت:

چه شايسته كردي كه خواهي بهشت؟            نــمـــي زيــبـــدت نـــاز بـــا روي زشـــت 

 مست گريست و گفت: اي مرد! من که از تو نمي خواهم عذرم را پذيري، به دري پناه آورده ام كه هميشه باز است. از خداوند كريم شرم دارم كه گناهم را از عفو و بخشش او بزرگتر بدانم.

کس از من سیه نامه تر دیده نیست                 که هیچم فعال پسندیده نیست

بضاعت نیاوردم الا امید                                   خدایا ز عفوم مکن نا امید

                                                                                       بوستان ؛ باب دهم

مولانا (که نکته یابی های بدیع و قابل تاملی در ارتباط با ماه رمضان و روزه این ماه شریف دارد) در دفتر اوّل مثنوی حکایت گفتگو و تدبیر زوجی را در بادیه برای  جلب نظر خلیفه و خلاصی از فقر اینگونه بیان داشته که تمثیلی از تهیدستی ما در محضر معبود (جلت حکمته) و عرضه داشتن اعمال خُرد به پیشگاه والای آن کریم بنده نواز می باشد:

اعرابي زني شبي در گفتگو با شوي از حد به  در شد و بر وي بانگ برآورد كه: هان اي مرد! تا كي در اين فاقه و رنج به سر بريم و سفره تهي بگستريم؟ رخت و جامه مان روز، تابه آفتاب است و بالش و بسترمان، شب، نور مهتاب! مرد شرمنده و خجل گفت مرا در اين باديه بي برگ چه كاري ساخته است؟ زن پاسخش داد: شنيده ام خليفه بغداد خواني گسترده دارد و دستي گشاده. برخيز و بدان بارگاه شو، بلكه برگ و باري بر سفره تهيمان  به ارمغان آوريم. شوي گفت: آخر چگونه با دست خالي بدان بارگاه روم؟ بدين جامه مندرس و دستان تهي از هديه مرا بدان دربار باري نيست ! زن گفت: انديشه اي ساخته ام ! آن كوزه كه بيرون كپر مي بيني به قطره قطره باران نادر در اين باديه پر شده است ؛ پارينه سال به انديشه امروز به زير آسمان نهاده ام، هم امروز لبريز از آب پاك و شيرين باران است؛‌آن كوزه را بردوش گير و بسوي خليفه اش ارمغان بر. بي ترديد او تشنه اين آب است چراكه در آن ديار تحفه اين آب، نادر است!! مرد به زيركي و زكاوت زن را ستود و سحرگاهان كوزه را که زن نمدی نیز بر آن دوخته بود بر دوش نهاده و باديه پيماي شد تا تحفه بر سلطان رساند و پاداش ستاند.

 كوزه بر دوش مرد بود و دعاي زن در كپر بر آسمان: 

كه نگهدار آب ما را از خسان                      يا رب اين گوهر بدان دريا رسان

گرچه شويم آگه است و پر فن است          ليك گوهر را هزاران دشمن است

اعرابي مرد پاي بر ريگ بيابان مي نهاد و واحه در واحه سواد شهر بغداد را مي جست. به شوق هديه اي كه بدان بارگاه مي برد و در اميد پاداشي كه بدان دل بسته بود خار و خاشاك صحرا در پايش مهربان مي نمود :

  من غريبم از بيابان آمدم                          بر اميد لطف سلطان آمدم

  بوي لطف او بيابانها گرفت                       ذره هاي ريگ هم جان ها گرفت

تا اینکه سرانجام سبوی آب به دارالخلافه می رساند:

 كوزه را به خليفه سپرد و چشم به دستان وي دوخت. خليفه كاخ نشين در جوار دجله، آب كوزه را بر كاسه اي فرو ريخت و كوزه را از اشرفي آگنده كرد و به مردش سپرد. حاجبان را ندا داد كه اين مرد خسته راه بيابان است. بر كشتي اش نشانيد و از راه دريا به ديارش روانه كنيد.
چون به كشتي در نشست و دجله ديد  سجده مي كرد از حيا و مي خمید

كاي عجب لطف اين شه وهاب را              وان عجب تر كوستد آن آب را!

 هم دعا ازتو هم اجابت هم ز تو                         ايمني ازتو مهابت هم ز تو

 اين دعا هم بخشش و اكرام توست                   ور نه درگلخن گلستان از چه رست

                                                                                    مثنوی ؛ دفتر دوّم

                                                                                                الحمد لله رب العالمین