آخرین مطالب
امکانات وب
مولانا ،عارف شوریده ضمن برخورداری از روحی مواج و دریایی که بی قرار و در حال فوران است با شریعت نیز رابطه ای ناگسستنی دارد و نسبت به احکام تشریعی اهتمامی تام از خود نشان می دهد مثلاً توصیفی که از نماز دارد در میان عارفان بی نظیر می باشد و در موارد گوناگون در مثنوی و دیوان شمس به اسرار نماز و جایگاه آن اشاره دارد :
ز عشق روی تو من رو به قبله آوردم و گرنه من ز نماز و ز قبله بیزارم
مرا غرض ز نماز آن بود که پنهانی حدیث درد فراق تو با تو بگذارم
و گرنه این چه نمازی بود که من با تو نشسته روی به محراب و دل به بازارم
نماز کن به صفت چون فرشته ماند و من هنوز در صفت دیو و دد گرفتارم
از نگاه مولانا ، شریعت و طریقت از همدیگر جدایی ندارند و هر دو چونان دو بال پرنده ای سبکبال در جستجوی حقیقت می باشند یا می توان گفت از نگاه مولانا ،شریعت «سراج » است و طریقت همانگونه که از نامش بر می آید «صراط » است ولی هیچکدام غایت سالک نمی باشند .غایت حقیقت است که مقصد و مقصود سالک جزنیل به آن نیست و دراین راستا ، نور شریعت ،راه طریقت را روشن ساخته و از آفات و خطرات آن آگاه می سازد .همچنین توفیق و عنایت الهی نیز در این راه باید شامل حال سالک شود تا هم از هواهای نفسانی برهاند و هم راه را بر او هموار سازد و به نتیجه و مقصود برساند .جهد بی توفیق خود کس را مباد در جهان والله اعلم بالسداد
مثنوی؛دفترسوم
در واقع از نظر مولانا تصفیه باطن و نیل به کمال مرتبه اطوار نفس ناطقه بدون مواظبت بر آداب و ظاهر احکام شرع ،حاصل نمی شود .
مولانا جلال الدین با نگاه ژرف بینانه در فرایض و احکام تشریعی تامّل های عمیقی داشته و نکته یابی های ارزنده ای نموده و با غور و غوص در دریای دین ورزی ،گوهرهای گرانبهایی به ارمغان آورده است و از جمله احکام که برایش جلوه خاصی داشته روزه می باشد .برای مولانا نفس گرسنگی و خالی نگه داشتن شکم از مأکولات مگر در حد رفیع نیاز مبارک است و آن را برای انسان نافع می داند :
رنج جوع اولی بود خود ز آن علل هم به لطف و هم به خفت هم عمل
رنج جوع از رنجها پاکیزه تر خاصه در جوع هست صد نفع و هنر
جوع مرخاصان حق را داده اند تا شوند از جوع شیر زورمند
مثنوی معنوی ، دفتر پنجم
و گرسنگی را روزی مخصوص مقربان در گاه حق و سلطان داروها می داند:
جوع خود سلطان داروهاست هین جوع در جان نه چنین خوارش مبین
جمله ناخوش از مجاعت خوش شده است جمله خوشها بی مجاعتها ردست
مثنوی معنوی ، دفتر پنجم
در مرتبه ای بالاتر کنترل شکم را زمینه ساز واردات قبلی می داند و به جد بر این باوراست که اسیر بطن اهل باطن نمی شود و اگر کالبد مادی از شیر دیو طبیعت بریده شود نعمتهای الهی به او روی خواهند آورد که فراتر از توصیف زبانی هستند .
این دهان بستی دهانی باز شد کو خورنده لقمه های راز شد
و از این می نالد و گلایه می کند که چرا انسان فاقد بصیرت نان را که غذای مادی اوست شناحته ولی از حکمت الهی که سرنوشت نهایی او را ترسیم می کند غافل است و خطاب وحیانی «کلو من رزقه » را روزی معنوی و روحانی می داند که حکمت و معرفت است نه روزی های مادی که سایر حیوانات نیز از آن بهره مند هستند .
گر خوری یک لقمه ز آن ماکول نور خاک ریزی بر سر خاک تنور
مولانا ،آدمیرا دارای حواسی فراتر از حواس ظاهری می داند که فعال شدن آن حواس نهفته منوط به استفاده معقول و حساب شده از حواس ظاهر می باشد :
پنبه اندر گوش حس دون کنید بند حس از چشم خود بیرون کنید
بی حس و بی گوش و بی فکرت شوید تا خطاب ارجعی را بشنوید
پنج حسی هست جز این پنج حس آن چو زرّ سرخ و این حسها چو مس
اندر آن بازار کایشان ماهرند حسّ مس را چون حس زر کی خزند
مثنوی معنوی ، دفتر دوم
مولانادر فرازی از دفتر پنجم مثنوی با عنوان "در بيان وخامت چرب و شيرين دنيا و مانع شدن او از طعام الله چنانک فرمود الجوع طعام الله يحيي به ابدان الصديقين اي في الجوع طعام الله و قوله ابيت عند ربي يطعمني و يسقيني و قوله يرزقون فرحين "توصیه می کند :
باش در روزه شکیبا و مصر دم به دم قوت خدا را منتظر
ای پدر الانتظار الانتظار از برای خوان بالا مردوار
ضیف باهمت چو آشی کم خورد صاحب خوان آش بهتر آورد
سر برآور هم‌چو کوهی ای سند تا نخستین نور خور بر تو زند
که آن سر کوه بلند مستقر هست خورشید سحر را منتظر
مولانا میل به خوردن و بی قراری در ارضای شهوت جنسی را قفل دروازه عالم معنا می‌داند که اگر از شکم فارغ شویم، گرد شهوت جنسی می‌تنیم و مجال پر گشودن در گلزار معنا سلب می شود:
زان زبون این دو سه گلدسته‌ایم که در گلزار بر خود بسته‌ایم
آنچنان مفتاح‌ها هر دم به نان می‌فتد ای جان دریغا از جنان
باز استسقات چون شد موج زن ملک شهری بایدت پر نان و زن
مار بودی اژدها گشتی مگر یک سرت بود این زمان و هفتاد سر
از منظر مولانا حکایت ما، مثال پاره دوزیست که در دکان خود به وصله کردن کهنه‌ها مشغول است، اما نمی‌داند که زیر دکانش گنجی مدفون است . مقصود از پاره‌دوزی، خوردن آب و نان است که در گنج خداوند را بر ما بسته است.
پاره‌دوزی می‌کنی در این دکان زیر این دکان تو مدفون دو کان
پاره‌دوزی چیست خورد آب و نان می‌زنی این پاره بر دلق گران
هر زمان می‌درد این دلق تنت پاره بر وی می‌زنی زین خوردنت
ای ز نسل پادشاه کامیار با خود آ زین پاره‌دوزی ننگ دار
مثنوی ؛ دفتر چهارم
خوردن، پوشیدن، نوشیدن ؛خوابیدن و… همگی باید در خدمت عقل و روح و موجب فربه شدن جان باشند،جسم بهانه‌ای برای ظهور عقل و روح است، گاه به سبب ناکارآمدی دیده باطن، روح را نادیده می‌گیریم و گمان می‌کنیم که هرچه هست، همین تن خاکی است. تن در این عالم به خود می‌نازد و گمان می‌کند که این خوبی و جمال از اوست؛ غافل از اینکه همه از پرتو روح است.
تن همی نازد به خوبی و جمال روح پنهان کرده فرّ و پرّ و بال
گویدش کای مزبله تو کیستی؟ چند روز از پرتو من زیستی
غنج و نازت می‌نگنجد در جهان باش تا که من شوم از تو جِهان
گرم دارانت تو را گوری کنند طعمه ماران و مورانت کنند
مثنوی ؛دفتر اوّل
مولانا در غزلی،ماه رمضان را موجب انهزام قلب و هسته مرکزی ضلالت و رسیدن به لشکر ایمان ،ماه حیات جان ،ماه صبر ، شستن دست و دهان از طعام ،ماه نزول قرآن ، عروج روح و ماه دریده شدن پرده های ظلمات و رسیدن به ملائکه و مقربین می داند :
آمد شهر صیام ،سنجق سلطان رسید دست بدار از طعام مائده جان رسید
جان ز قطعیت برست ،دست طبیعت ببست قلب ضلالت شکست لشکر ایمان رسید
لشکر «والعادیات » دست به یغما نهاد ز آتش «والموریات » نفس به افغان رسید
«البقره » راست بود موسی عمران نمود مرده از او زنده شد چون که به قربان رسید
روزه چو قربان ماست زندگی جان ماست تن همه قربان کنیم جان چو به مهمان رسید
صبر چو ابری است خوش حکمت بارداز او ز آنکه چنین ماه صبر بود که قرآن رسید
نفس چو محتاج شد روح به معراج شد چون در زندان شکست جان بر جانان رسید
پرده ظلمت درید دل به فلک بر پرید چون ز ملک بود دل باز بدیشان رسید
زود از این چاه تن دست بزن دررسن بر سر چاه آب گو، یوسف کنعان رسید
عیسی چو از خربرست گشت دعایش قبول دست بشو کز فلک مائده و خوان رسید
دست و دهان را بشو ،نه بخورونی بگو آن سخن و لقمه جو کان به خموشان رسید
دیوان شمس ؛ غزل:892
مولانا روزه را مادری می داند که کریمانه به سوی اطفال خود آمده است و نباید دامان چنین مادری را آسان از کف داد :
سوی اطفال بیامد به کرم مادر روزه مهل ای طفل به سستی طرف چادر روزه
بنگر دست رضا را که بهاری است خدا را بنگر جنت جان را شده پر عبهر روزه
هله ای غنچه نازان چه ضعیفی و چه یازان چو رسن باز بهاری بجه از خیبر روزه
ز چپی عاشق نانی ،بنگر تازه جهانی بستان گندم جانی هله از بیدر روزه
دیوان شمس ،ج6،ص 35،361
در غزلی دیگر با ردیف صیام به تأثیر روزه در دل و جان اشارتهای لطیفی دارد و آن را مانند آب به ماهی حیات بخش می داند که از نگاه ژرف نگر و زبان رسای مولانا با تصویرگریهای دلنشین می خوانیم:
می بسازد جان و دل را بس عجایب کان صیام گر تو خواهی تا عجب گردی عجایب دان صیام
گر تو را سودای معراج است بر چرخ حیات دان که اسب تازی تو هست در میدان صیام
هیچ طاعت در جهان آن روشنی ندهد تو را چون که بهر دیده دل کوری ابدان صیام
چون که هست این صوم نقصان حیات هر ستور خاص شد بهر کمال معنی انسان صیام
چون حیات عاشقان از مطبخ تن تیره بود پس مهیا کرد بهر مطبخ ایشان صیام
غزل:1602
الحمد لله رب العالمین
ازدواج و زندگی مشترک (2)...برچسب : نویسنده : farshiyaa2 بازدید : 114